Tối ưu bậc thang điện khi có NLMT: dùng ban ngày bao nhiêu % là hợp lý?
17/09/2025
1) Bối cảnh nhanh (2025)
Từ 29/5/2025, điện sinh hoạt áp dụng cơ cấu 5 bậc (thay 6 bậc), mỗi bậc là % của giá bán lẻ điện bình quân. Với mức bình quân hiện hành khoảng 2.204 đ/kWh (chưa VAT), giá ước tính theo bậc là:
-
0–100 kWh: ~1.984 đ/kWh (90%)
-
101–200 kWh: ~2.380 đ/kWh (108%)
-
201–400 kWh: ~2.998 đ/kWh (136%)
-
401–700 kWh: ~3.571 đ/kWh (162%)
-
≥701 kWh: ~3.967 đ/kWh (180%)
(đơn giá trên chưa VAT).
Với điện mặt trời mái nhà (NLMT), chính sách khuyến khích tự sản xuất, tự tiêu thụ, có thể đấu nối lưới; hộ gia đình <100 kW có thể phát ngược lên lưới trong giới hạn và được thanh toán theo cơ chế nêu trong nghị định (mức giá tham chiếu theo thị trường điện), nên tối ưu vẫn là tự dùng ban ngày.
2) Cốt lõi tối ưu bậc thang
EVN tính tiền theo tổng kWh mua từ lưới trong tháng. Mỗi kWh bạn tự dùng từ NLMT ban ngày sẽ cắt bớt kWh ở bậc cao nhất trước, nên giá trị tiết kiệm/mỗi kWh cao nhất khi bạn đang “dẫm” bậc 5, tiếp theo là bậc 4, v.v. Vì vậy, mục tiêu thực dụng là kéo kWh mua lưới xuống ngay dưới các ngưỡng 700 → 400 → 200 kWh.
Quy tắc vàng:
Đặt mục tiêu tự dùng NLMT ban ngày đủ để đưa “kWh mua lưới” xuống ngay dưới NGƯỠNG bậc kế tiếp.
Dừng khi chi phí/phiền toái chuyển tải không đáng so với tiền điện tiết kiệm.
3) “Ban ngày bao nhiêu % là hợp lý?”
Thay vì hỏi “ban ngày bao nhiêu % của tổng tải”, ta nên hỏi: cần bao nhiêu kWh ban ngày chạy bằng NLMT để lọt xuống bậc thấp hơn.
Cách tính 30 giây:
-
Ước tổng tiêu thụ tháng:
T (kWh) -
Chọn ngưỡng mục tiêu để chạm bậc thấp hơn:
G ∈ {700, 400, 200} -
Sản lượng NLMT cần tự dùng ban ngày:
S_required = max(0, T − G) -
Tỷ lệ “dùng ban ngày nhờ NLMT” trên tổng:
P = S_required / T
Ví dụ nhanh:
-
T = 800 kWh/tháng.
Muốn rơi xuống ≤700: cần800−700 = 100 kWh. → P ≈ 12,5% tổng điện tháng nên được “nuốt” bằng NLMT ban ngày.
Muốn xuống ≤400: cần 400 kWh (P ≈ 50%). -
T = 600 kWh/tháng.
Mục tiêu ≤400: cần 200 kWh (P ≈ 33%). -
T = 350 kWh/tháng.
Mục tiêu ≤200: cần 150 kWh (P ≈ 43%).
Kết luận thực hành:
Hộ 400–700 kWh/tháng: phấn đấu ít nhất 30–40% tổng điện được “chạy bằng NLMT ban ngày” để lọt ≤400.
Hộ >700 kWh/tháng: đặt mục tiêu ≥40–60% để lọt ≤400; nếu chưa tiện, tối thiểu 12–15% để lọt ≤700 vẫn rất đáng tiền vì bậc 5 đắt nhất.
Hộ ≤200–300 kWh/tháng: lợi ích bậc thang không lớn, nhưng tự dùng vẫn giảm hóa đơn ổn định.
(Các tỷ lệ trên là gợi ý thực dụng; tối ưu cụ thể còn tùy sản lượng NLMT/tháng và khả năng chuyển tải sang ban ngày.)
4) Mẹo tăng % tự dùng ban ngày (không cần pin)
-
Hẹn giờ: máy giặt/sấy, máy rửa bát, bơm nước, bình nóng lạnh trong khung 9h–16h.
-
Điều hòa thông minh: pre-cool/pre-heat lúc NLMT đỉnh nắng để tối bớt tải chiều tối.
-
Thiết bị nền: tủ lạnh, lọc không khí, bể cá… luôn “ăn” PV trước khi hút lưới.
-
Nấu nướng/ủ thức ăn vào khung nắng (nếu lịch gia đình cho phép).
-
Sạc thiết bị/xe giữa trưa thay vì ban đêm.
-
Chuyển tải linh hoạt theo thời tiết: ngày nắng to, gom nhiều việc điện sang trưa.
Khi nào nghĩ đến pin lưu trữ?
Khi tải nặng chủ yếu ban đêm và bạn đã “hút sạch” NLMT ban ngày mà vẫn còn dư thừa lớn. Hãy so sánh chi phí pin vs. tiền điện bị tính ở bậc cao—nếu dư thừa chủ yếu chỉ vài kWh/ngày, thường tối ưu là tiếp tục dịch tải sang trưa trước khi đầu tư pin.
5) Ghi chú chính sách bạn nên biết
-
Cơ cấu 5 bậc và các tỷ lệ % (90%…180%) dựa trên giá bình quân hiện hành; vì thế con số VND/kWh sẽ cập nhật khi giá bình quân thay đổi.
-
NLMT mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ là định hướng chính; hộ gia đình <100 kW có thể phát ngược lên lưới ở mức giới hạn và được thanh toán theo nguyên tắc được nêu trong nghị định—nhưng tự dùng vẫn đem lại hiệu quả dự báo & ổn định hơn.
6) Tóm gọn đáp án
-
Không có một con số “% ban ngày” cố định cho mọi nhà.
-
Cách đúng là đặt mục tiêu nuốt đủ NLMT ban ngày để kéo kWh mua lưới xuống ngay dưới 700 → 400 → 200.
-
Thực tế: phần lớn hộ nên hướng tới ít nhất 30–40% tổng điện tháng được cấp bởi NLMT ban ngày, hộ dùng nhiều điện nên nhắm 40–60% để thoát các bậc 4–5 đắt nhất.
Nguồn chính:
-
Quyết định 14/2025/QĐ-TTg (cơ cấu 5 bậc và tỷ lệ % so với giá bình quân).
-
Thông tin giá bán lẻ điện bình quân và điều chỉnh 10/5/2025.
-
Nghị định 135/2024/NĐ-CP về NLMT mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ (quy định đấu nối/ thanh toán phần phát lên lưới trong giới hạn).